長者的叮嚀﹙nantu turu Da maaiDangan

─卑南族長老對會所少年的訓誡


徐雨村

 

每年十二月底卑南族人舉行猴祭與大獵祭族人為新的一年除舊佈新會所的青年也在此時接受部落長老的提攜教誨承擔保衛部落與延續文化傳統的責任。

本館南島民族展示廳的年齡組織部分以卑南族為主題。為了呈現原住民對於自身文化的觀點從原住民口中敘說自己的文化我們部落長老親自說明並且請族人逐字記音、漢譯。在展示場設有兩座耳機觀眾可以親自體驗長老對於青年的叮嚀與訓誡。

這種呈現原住民文化的方式在人類學的研究之中已有相當悠久的歷史例如1982年劉斌雄先生邀集雅美﹙達悟﹚族人記錄大船落成禮歌。博物館的角色正是做為原住民、大眾與學術界之間的一個媒介,並不偏廢任何一方,並將平面的記錄轉化成具有實際影音效果的展示。

以下是這個口述的文字記錄可做為社會各界設計教材與文化記錄的參考如需引用請著明出處﹙網址﹚。

 

 

主述:南王puyuma陳光榮長老

錄音:我們工作室

翻譯:林豪勳、林娜鈴

 

(1)

ane musabak ta kaDi Takubakuban i,

你們進入少年會所

muymu na lalak i DaDwa mu kituruwa kipalaDama Da kakwayanan,

孩子們啊  你們是來受教導  是來學習我們的傳統習俗及生活禮儀的

ane aDimu musabak i,

假如你們不進到這裡學習

kamawan mu kana uniyan Da nirangran Da kakudayan

就如同人沒有思想  沒有擔當一般

e mutuwa Tau, aDi mu kakser  muysaysaT

不能成為一個真正的人  你們就無足夠的能力成長

ana tu Dwayay mu Da ala i,

如果你們被敵人侵犯

kauLid mu misaur kauLid mu kirlabad kana ala

你們將不懂得團結 無法一起對抗敵人

aw tu raranaki mu

你們將會被擊潰

Dyama ane musabak mu kaDi Takuban i

所以進入少年會所

ta paLadami mu ta keDekeDengi mu

是很重要的學習

kemay kanDini nanmu kinalengawan mu tinakesian i,

在這裡你們聽 你們學

an aDula i kararwamu la uringeT

到時候  你們就會很勇敢 很堅強

kasaygu mu la Da kyageLayan

你們就會懂得謙虛

aw a Tawu i tu kasemangaLi mu

族人們都會為你們感到驕傲

an aDi mu kemaDu i, ane maiDang mu i aDi mu kalaDam Da manay.

如果你們不這麼做的話 長大以後 你們仍然無法明瞭事理

Dyama antu turuway mu antu paLadamaw mu na maramaiDangan

所以前輩指正你們  讓你們明白事理

kana kyaysaTan i pasaya mu Da kilengaw, ane kemaDu ta i

你們能虛心受教

panaan ta Takubakuban.

才真正稱得上是 Takubakuban.

(Takubakuban 專指 進入少年會所接受養成教育的青少年們)

 

(2)

muymu na lalak na urupyabetan kemaya ta Dyan,

你們這些即將晉級的孩子們哪  我要對你們說

ane mibetan ta i kurenang kula Da maiDangan kemaya mu

我們晉級的時候  要追隨前輩先進

aDiya mu la, maya Da markidarean maLinay, aw

不可再依戀過往年少玩樂的階段

ane maka daLan ta i makalang ta i ngiLidan aDi ta makatenuk

走在路上的時候  一定要靠邊 不可走在路中

ane kirTebung ta Da maiDangan Da masangal Da basak i

遇見長輩背負重物

ta araway ta pulangay ta ateDanay i kantaw.

我們要把東西搶過來 幫忙他 並且護送到他家

aw ane manay ruma la, uliya nantu pakakarunan i aDi ta sumuwabeLi,

其他不論誰家有任何需要協助 幫忙的地方 我們也不可逃避

an adawil la, an uliya a kurpanana tu Tawu kaDi dawil i

即使路程遙遠 如果聽到有人受傷

payas ta muka pulanga an uniyan Da paLiDing la (a asuwa Dyan i uniyan Da paLiDing i) kabekas ta,

要立即前往協助 沒有車子(以前沒有車) 也要跑步去

uniyan Da lawlaw i maya ta Da iLay aw padepe ta aw

沒有燈 便找火把點燃

kabekas ta muka pulanga kaDi dawil benaawa Datu Tawu.

營救遠處需要協助的人 都是跑步前往

Dyama an myabetan ta i, saLaw ta mawLep,

所以 身為myabetan的我們 是非常辛苦的

“kibisi” nantu “kunDingan” kanDi kana myabetan.

myabetan的訓練過程是非常嚴格的

aw garem i mu pubetanay i, ane myabetan yu garem i,

現在你們要接受晉級儀式

ti pasungayanay kana seran kana kaDaw, ti paki-maredenganay

引領你們迎接曙光 向太陽學習

paki-marbuwanay kana seran kana kaDaw kana muysaysaT

讓自已向光明向上提昇的能量 可以與曙光 太陽相媲美

muLuduLudus, nanu Dere nu DaDek i kamuwa na kanDi kana seran kana kadaw,

身體的成長 階級的晉昇 都能如曙光 如太陽般登峰造極

aDi muwarpilpil mwabiLin Danu risarisan,

與同伴相比 不會偏差落後

aw mudeLeda nanu kawang mupateDela aw pakarasayay Da

言行舉止 正直有度 這樣 才算是達到完滿

bangsar, buLay, kemaya ku kanu pukeDang.

茁壯 英挺 這樣 我就稱你是真正的勇士

 

(3)

a Takubakuban i nantu waramiyan i a muka Datu Tatebasan Da ami, ane

卑南族年的交替是由少年組織舉行除舊佈新的儀式來開始的

Tembas Da ami a Takubakuban i tayta na Dingkalanan i marwa tala matara tabu la,

破除儀式之後 族人出門時才可攜帶用新米做成的食品

Da bekalan Da beras pyaamaama i aDuDyan i saLaw ta temarnapaw Data airan i Dekal aw muna ta paradaradamaw a Lalak

在往昔 族人對於新米的啟用 是非常神聖 謹慎 並受到保護的   

所以在少年組織中接受訓練的小孩 也會被教導明瞭這些道理

kaDi Takubakuban i Duwa semabusabunga, semabusabunga kema ta i, Duwa kituruwa Datu maredawan, aw tu

來到少年組織裡是為了接受磨練 所謂磨練 是晚進者接受前輩的各項技藝指導與制裁

paLadaLadamay  “siTankay” kemata i karmisasayan muka marbuLabuLas muka mateD Da manay kaDi kyandandangan aw,

少年組織訓練 包括膽量的訓練 我們稱之為”試膽會” 做法是 讓少年們一個個 單獨的 交互前往某一指定的處所(通常是可怕的或危險的地方) 完成前輩所指定的任務

kanDula na paturus mabuLabuLas muka makalannga kana siniLamDang kana daLan,

另外有一些人暗中跟隨 並交互在路途中設下嚇人的陷阱

iDunu i pakauringeT aw DakyageLayan i tu paLadamaw kanantu maradawan,

這些也是前輩為教導晚輩 堅強 不畏懼 並學習謙遜所做的訓練

Dyama naDina lalak i ala makitengnga tu DaDek, ala lalakan kemda i saLaw uraringeTan, aw malaDam Da kyageLayan kaDi kana aLian kema ta i miLutung a Takuwakuban i iDunu i paLadaLadam ta.

因為如此 這些孩子們縱然是身小年少 卻非常的勇敢 在同儕互動中也懂得謙遜有禮 這也是在少年組織中 我們必要的教導

Ane kalaalayan i maruwa menau Da Dekan kimatatengeT Da ala,

少年組織獵猴活動也是訓練中重要課程 其精神是在鍛練他們 日後作戰時可以有能力護衛家園

kemaw ane basibas la i kemewan Da miala kana Lutung aw tu kasuwaw kaDi i pangayangayawan aw mangayaw kaDu

在活動期間 少年組織成員將猴子當成敵人 並將其帶到訓練場所 在那裡舉行儀式

i mangayaw Da Lutung a Takubakuban kemay kanDunu ana maTina la i an mangayaw ta i uringeT kimasasunga Da ala Da Duwa paredea kanta i Dekal kema.

他們將猴子當成作戰的對象進行刺殺的行動  自此以後 當他們成年與敵人作戰時 將具有足夠的膽識與勇氣面對敵人的侵犯。